Natychmiastowe odejście od węgla jest niemożliwe. Stanowisko Polski wobec Europejskiego Zielonego Ładu

W dokumencie zapisano, że w tej chwili "kluczowe dla Polski jest osiągnięcie aktualnych celów klimatycznych". Natomiast Polska "nie widzi przestrzeni dla zwiększenia celów na 2030 rok". W kontekście wszelkich działań redukcyjnych w dokumencie podkreślono, że "istotne jest zachowanie neutralności technologicznej. Nie należy pomijać roli innych technologii niskoemisyjnych, w tym energetyki jądrowej" - brzmi stanowisko Polski.

Dokument został podzielony na trzy sekcje: Kwestie Klimatyczne i Energetyczne, Kwestie Środowiskowe oraz Kwestie Przyrodnicze. Poniżej prezentujemy pełne stanowisko Polski dotyczące Kwestii Klimatycznych i Energetycznych

W zakresie nowej legislacji klimatycznej w celu osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku 

• W opinii Polski podejmowanie decyzji i określanie kierunków polityki klimatycznej oraz związanej z tym legislacji powinno być dokonywane przez Radę Europejską;
• Wszystkie projekty legislacyjne powinny być poprzedzone kompleksową analizą ich wpływu gospodarczego i społecznego na poziomie p. czł. UE i powinny uwzględniać specyficzne uwarunkowania p. czł. UE;
• Zwiększenie środków na kwestie klimatyczne nie powinno odbywać się kosztem cięć w innych obszarach, takich jak np. infrastruktura transportowa czy rolnictwo. Należy podkreślić, iż sektor rolny ma ograniczony potencjał w redukcji gazów cieplarnianych z uwagi na procesy biologiczne na jakich opiera się produkcja rolna. Rolą priorytetową dla tego sektora jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, co jest szczególnie ważne w kontekście rosnącej liczby ludności na świecie. Zaangażowanie w cele neutralności klimatycznej bez uszczerbku dla bezpieczeństwa żywnościowego będzie wymagać znacznych nakładów w tym sektorze;
• Bardzo istotne jest otoczenie regulacyjne, które pozwoli zwiększyć stopę prywatnych inwestycji w zieloną gospodarkę oraz zwiększy efektywność rozdziału i absorbcji środków publicznych;
• Wprowadzone w UE rozwiązania nie mogą doprowadzić do zwiększenia importu emisji w konsumpcji, czy do ucieczki emisji. Dotyczy to wielu dziedzin gospodarki, gdzie ma miejsce produkcja;
• Niezbędne wydają się zmiany w zasadach przyznawania pomocy publicznej dla inwestycji przyczyniających się do transformacji niskoemisyjnej;
• W kontekście wszelkich działań redukcyjnych istotne jest zachowanie neutralności technologicznej. Nie należy pomijać roli innych technologii niskoemisyjnych, w tym energetyki jądrowej, której znaczenie w procesie transformacji zostało potwierdzone przez raporty uznanych organizacji międzynarodowych, takich jak IPCC i Międzynarodowa Agencja Energii.

W obszarze podniesienia ambicji UE w zakresie redukcji emisji CO₂ do 2030 roku

• W chwili obecnej kluczowe dla Polski jest osiągnięcie aktualnych celów klimatycznych UE. Nie wystarczy określić ambitnych celów, ale trzeba wypracować konkretne rozwiązania i mechanizmy, które umożliwią ich realizację;
• Polska nie widzi przestrzeni dla zwiększania celów na 2030 r.;
• Dopiero w 2019 r. zakończyliśmy długie i bardzo trudne negocjacje dotyczące podziału zobowiązań redukcyjnych pomiędzy p. czł. UE, a także zmian w funkcjonowaniu systemu EU ETS w latach 2021-2030. W ocenie Polski nie ma obecnie możliwości otwarcia tej dyskusji po raz kolejny.

W zakresie transgranicznego podatku od emisji CO₂ i zmiany w dyrektywie ws. opodatkowania energii

• Polska popiera wprowadzenie transgranicznego podatku węglowego. Oczekuje od KE podjęcia prac zmierzających do wprowadzenia węglowego mechanizmu granicznego i uruchomienia fazy pilotażowej dla sektora hutniczego, cementowego i produkcji nawozów. Środki finansowe uzyskane w wyniku działania węglowego mechanizmu granicznego powinny być rozdysponowane na cele związane z transformacją niskoemisyjną, z wykorzystaniem dostępnych obecnie narzędzi, takich jak Fundusz Modernizacyjny;
• W opinii Polski węglowy mechanizm graniczny nie powinien wprowadzać dodatkowych obciążeń dla instalacji na terenie UE

W dziedzinie Transformacja sprawiedliwa dla wszystkich – Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

• W celu zapewnienia sprawiedliwej transformacji dla wszystkich obywateli, w opinii Polski musimy zagwarantować lokalnym społeczeństwom, w rejonach uzależnionych od wydobycia paliw kopalnych, warunki dalszego rozwoju i rola dyskutowanego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w tym zakresie może być znacząca;
• Mówiąc o sprawiedliwej transformacji, mówimy o szerokim spektrum działań, w tym również o inwestycjach w nowych zakłady produkcyjne (w tym w sektorach ETS), które stworzą dobrze płatne miejsca pracy w tych regionach;
• Just Transition Fund jest przykładem działania w dobrym kierunku, jednak aby fundusz ten mógł we właściwy sposób spełniać swoją rolę w zakresie transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, jego środki powinny być wielokrotnie większe, niż rozważane w tej chwili oraz być dodatkowe względem zaproponowanej przez KE wielkości i struktury WRF;
• Alokacja środków do Funduszu nie może wpływać niekorzystnie na wysokość środków przeznaczonych na Fundusz Spójności czy też WPR;
• Fundusz musi się również wpisywać w cel polityki spójności, tj. wyrównywanie różnic między regionami, które polityka klimatyczna mogłaby pogłębiać;
• Fundusz musi mieć efektywną możliwość działania. Należy dostosować do tego zasady pomocy publicznej. W tym przypadku również zróżnicowanie zasad w zależności od poziomu PKB jest potrzebne, jeśli nie chcemy pogłębiać różnicy pomiędzy regionami.
• Fundusz powinien zachować neutralność technologiczną i obejmować również energetykę jądrową, która została wykluczona z większości programów i funduszy UE (InvestEU, fundusze strukturalne, etc).

W zakresie gwałtownego odchodzenia od paliw kopalnych

• Natychmiastowe odejście od węgla na rzecz źródeł odnawialnych jest niemożliwe, a nawet stopniowa redukcja wiąże się z ogromnymi kosztami. Gaz ziemny jest niezbędnym paliwem pomostowym służącym do zastępowania węgla oraz jednocześnie zabezpieczającym dynamiczny rozwój OZE. Bez inwestycji w sektorze gazu, transformacja energetyczna Polski ulegnie znaczącemu spowolnieniu, ze szkodą dla polityki klimatycznej UE;
• Prognozy długoterminowe dotyczące dekarbonizacji zakładają, że pewna część mocy w elektroenergetyce będzie korzystać z technologii CCS, co oznacza że jakieś moce wytwórcze oparte na paliwach kopalnych mogą istnieć w 2050 r., ale powinny być wyposażone w technologie CCS;
• P. czł. UE powinny mieć zapewnioną neutralność technologiczną. Nie należy dyskryminować żadnych niskoemisyjnych technologii, w tym tych wykorzystujących węgiel, jeżeli w znaczny sposób przyczynią się do zminimalizowania jego emisyjności;
• Przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną powinno mieć charakter ewolucyjny, nie zaś rewolucyjny. Każde p. czł. UE powinno dążyć do osiągnięcia tego celu we własnym tempie ze względu na różny stopień wykorzystywania paliw kopalnych w poszczególnych państwach UE.

W obszarze Europejskiego Paktu dla Klimatu

• W opinii Polski jest to obiecująca inicjatywa, która może być bardzo przydatna w zakresie m.in. podnoszenia świadomości społecznej dotyczącej klimatu i działań klimatycznych, budowania szerokiego konsensusu wśród różnych uczestników procesu, nieraz o bardzo odmiennych poglądach, identyfikacji najistotniejszych i najefektywniejszych działań w zakresie redukcji emisji w poszczególnych sektorach

W sprawie kwestii finansowych

• Europejski Bank Inwestycyjny powinien zapewnić współfinansowanie do 2030 r. w państwach-beneficjentach Funduszu Modernizacyjnego projektów odpowiadających oszacowanym przez KE kosztom transformacji (578,5 mld EUR). Polska oczekuje umożliwienia przekazywania funduszy z systemu aukcyjnego ETS również na potrzeby energetyki jądrowej.

W części dotyczących kwestii środowiskowych w dokumencie czytamy, że "Polska popiera działania, które będą służyć poprawie jakości powietrza. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę, że większość p. czł. UE (20 na 28) ma problemy z wypełnieniem obowiązujących standardów jakości powietrza, w opinii Polski powinniśmy skupić się na jak najszybszym osiągnięciu obowiązujących norm. Samo zaostrzanie standardów jakości powietrza, w kierunku tych, wskazywanych w wytycznych WHO, nie przyniesie wymiernych efektów w postaci poprawy jakości powietrza".